– Б –
БАВИШ بویش қазову қадар; қисмати азалӣ.
БАДРИДДИН а. بدرالدین касе, ки дар кори дин комил бошад, диндори комил.
БАДРОМ بدرام 1. хушу хуррам ва ороста («Дурҷ», «Бурҳон», «Ғиёс», «Анҷуманоро», «Онандроҷ»); хурраму ороста ва некӯ («Шарафнома», «Фарҳанги Сурурӣ», «Деҳхудо»); ороста бо зебу зинат, дилкушо («ФЗТ», «ФНЭ», «Фарҳехта»);
2. хурсанд, шод («Ф.Шоҳнома»);
3. хуш ва беҳтар («Fиёс»);
4. маҷлисе бошад хурраму дилкушо ва некӯ чун боғу хона ва ҷои хуб ва ҳар чӣ бад-ин монад («Туҳфат-ул-аҳбоб»); маҷлиси дилкушо ва ҷои осоишу ором («Бурҳон», «Ҳафт қулзум», «Фарҳанги Сурурӣ»); ҷойи ором чун боғу хона ва маҷлис («Шарафнома»);
5. ҳамеша ва мудом («ФНЭ», «Бурҳон», «Анҷуманоро», Ҳафт қулзум); ҷовид («Анҷуманоро», «Деҳхудо»).
БАЁЗ а. بیاض 1. сафедӣ (кайфияти ранги сафед) («ФЗТ»); сапедӣ, сафед («Вожаҳои сара», «Фарҳехта», «Дурҷ», «Амид», «Муъин», «Мунтаҳо», «Нозим», «Деҳхудо»);
2. маҷ. покизагӣ.
3. китобчаи дуо («Дурҷ»); китоби дуо («Муъин»);
4. китобчае, ки дар он матлаби судманд баён кунанд, дафтари бағалӣ («Дурҷ»);
5. китобчаи сафеди нонавишта («Нозим», «Деҳхудо»);
6. дурахшандагӣ, тобиш («Деҳхудо»);
БАЗМОРО بزم آرا ороишдиҳандаи базм, он ки базмро метафсонад; хушрӯй, зеби базм («ФЗТ»); базморой, он кӣ орояндаи маҷлиси айш ва меҳмонист («Нозим»); маҷлисоро, орояндаи базм («Деҳхудо»); он кӣ маҷлиси айшу меҳмониро оройиш мекунад, базмороянда («Амид», «Дурҷ»).
БАРЗИН برزین 1. оташ («Бурҳон», «Анҷуманоро», «Fиёс», «Онандроҷ»); нор («Бурҳон», «Деҳхудо», «Дурҷ»);
2. меҳри боланда («Зебоном»);
3. номи чандин қаҳрамон аз «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ («ФЗТ»);
4. номи писари Ҷаҳн дар замони Фаридун («Ф.Шоҳнома»);
5. номи писари Гуштосп, паҳлавони эронӣ («Ф.Шоҳнома»); номи паҳлавонест эронӣ («ФНЭ»);
6. номи падари Беҳзод аз насли Рустам («Ф.Шоҳнома»).
7. номи як деҳқони сарватманд дар замони Баҳроми Гӯр («Ф.Шоҳнома»);
8. номи сардори лашкари Нӯшервон («Ф.Шоҳнома»); номи яке аз сардорони Анӯшервон («Амид»).
БАРЗИНДОД برزین داد бузургтарин офарида («ФНЭ»); офаридаи некӯ ва бартар («Зебоном»).
БАРЗИНФАР برزین فر 1. баландфар («ФНЭ»);
2. номи яке аз сардорони хаҳоманишӣ («ФНЭ»).
БАРЗИНМЕҲР برزین مهر номи яке аз паҳлавонони Шоҳнома («ФНЭ»).
БАРЗУ//БАРЗУЙ برزو//برزوی 1. баландболо («ФНЭ»); баландпоя, боланда («Зебоном»);
2. табиби донишманди Нӯшервон («Ф.Шоҳнома»); номи табиби махсуси Анӯшервони Одил, ки китоби «Калила ва Димна»-ро аз Ҳинд ба Эрон оварда ва бар забони паҳлавӣ тарҷума кард («Амид»);
3. номи писари Суҳроб – писари Рустам («ФНЭ»); номи писари Суҳроб – писари Рустам писари Зол аст дар ривоёти миллӣ («Дурҷ»).
БАРИН برین боло, баланд; баландтарин, болотарин.
БАРОНӮШ برانوش хатти озодӣ, бахшоиш.
БАРУМАНД برومند 1. босамар, мевадор, серҳосил, самарабахш.
2. бараҳманд, хушбахт, баиқбол, бахтёр.
БАСИР а. بصیر 1. бинанда, бино («ФЗТ», «Дурҷ»); «Вожаҳои сара», «Фарҳехта», «Fиёс», «Муъин»); бино ва соҳиби басар («Деҳхудо»);
2. доно, равшандил, равшанбин («Вожаҳои сара», «Фарҳехта», «Муъин», «Дурҷ»); бино ва доно («Нозим»); дилогоҳ, қодир ба ташхис; зирак («Деҳхудо»);
3. маҷ. огоҳ, хабардор («ФЗТ»; хабир («Амид»);
4. ниг. Абдулбасир.
БАХТ بخت 1. насиба, қисмат, иқбол, саодат («ФЗТ»); толеъ («Фарҳехта», «Муъин»); баҳра ва насиб («Fиёс»); сарнавишт, тақдир («Ф.Шоҳнома»), толеъ («Дурҷ», «Амид»); бахш («Нозим», «Деҳхудо»);
2. маҷ. заношӯӣ дар мавриди духтар ё зан («Муъин»); дар тадовули омма шӯй, шавҳар, завҷа; маҷ. дар шавҳар истеъмол шавад («Ф.Низом»); гоҳе дар завҷа ҳам истеъмол шавад («Деҳхудо»);
3. шонс («Амид», «Дурҷ»); иттифоқ, пешонӣ, осоре, ки дар хайр ё шар барои касе ҳосил ёбад («Нозим»); иттифоқу асбоби номаълум («Ф.Низом», «Деҳхудо»);
4. ахтар, толеъ («Бурҳон»); толеъи саъд («Фарҳанги Шуурӣ»); кавкаб, ситора, бурҷи толеъ («Нозим», «Деҳхудо»).
БАХТДАВЛАТ بخت دولت хушбахту саодатманд.
БАХТЁР بختیار 1. хушбахт, саодатманд, хуштолеъ («ФЗТ»; дорои бахт; он ки бахташ мусоид бошад («Фарҳехта»); дорои бахт ва иқбол, он кӣ бахташ мусоид бошад («Дурҷ»); бахтманд, бахтвар, бахтовар («Онандроҷ»); саид («Нозим»); некахтар, хуҷастарӯзгор, ҷавонбахт («Онандроҷ», «Деҳхудо»); некахтар («ФНЭ»); боиқбол («Муъин»); касе, ки бахт бо ӯ ёр бошад («Амид»);
2. давлатманд («Нозим», «Деҳхудо»).
БАХТОВАР بخت آور он чи бахту толеъи нек оварад; хушбахт («ФЗТ»); саодатманд («ФНЭ»); некбахт, он ки бахти мувофиқ дорад («Онандроҷ», «Деҳхудо»); бахтоваранда («Дурҷ»).
БАХТОФАРИД بخت آفرید офарандаи бахт, оварандаи иқбол.
