Зӯроварӣ нисбат ба кӯдакон солҳои охир ба яке аз мавзуҳои доғи ҷомеа табдил ёфтааст. Кӯдакон ва наврасон ҳамарӯза дар хона, мактаб ва ҷойҳои ҷамъиятӣ ба ин ё он намуди зӯроварӣ дучор мегарданд. Тибқи “Тадқиқоти демографӣ ва тандурустӣ дар Тоҷикистон”, ки соли 2023 гузаронида шудааст (DHS), 56 дарсади кӯдакони синни 1-14-сола ин ё он намуди тарбия бо роҳи зӯроварӣ, аз ҷумла ҷазои ҷисмонӣ ё равониро аз сар гузаронидаанд.
Қобили зикр аст, ки давлату ҳукумати Тоҷикистон дар ҳамкорӣ бо ташкилотҳои байналмилалии дифоъ аз ҳуқуқи кӯдакон бо мақсади пешгирии ҳама гуна шаклҳои зӯроварӣ нисбат ба кӯдакон тадбирҳои зиёде меандешанд, вале масъалаҳои ҳалталаб дар ин самт то ҳол вуҷуд доранд. Яке аз чунин масъалаҳо сарнавишти кӯдаконе мебошад, ки дар ҳоли низоъ бо қонун қарор доранд.
Ҳафтаи гузашта бо ибтикори намояндагии ЮНИСЕФ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо судя Ренате Винтер, ки бо сафари расмӣ дар доираи ҷалби “Пешбурди адлияи дӯстонаи кӯдакон дар Тоҷикистон” қарор дорад, субҳонаи ғайрирасмӣ доир гашта, сари ин мавзуъ суҳбати хеле ҷолиб сурат гирифт. Зимни нишаст қайд карда шуд, ки аксари кӯдакони дар низоъ бо қонун қарордошта ба қонунвайронкуниҳои хурд, аз қабили оворагардӣ, дарсгурезӣ ё гадоӣ даст задаанд. Соли 2024 дар Тоҷикистон 665 кӯдак, аз ҷумла 35 духтар ба содир кардани ҷиноят айбдор карда шудаанд.
Судя Ренате Винтер, ки дар самти муҳофизати ҳуқуқҳои кӯдакон таҷрибаи ғанӣ дорад, қайд намуд, ки мувофиқи қонунҳои ҷорӣ, маъмулан кӯдаконе, ки ба ягон намуди ҷиноят даст задаанд, дар муассисаҳои пӯшида нигоҳ дошта мешаванд, ки ин ба ҳолати равонӣ ва ҳаёти ояндаи чунин кӯдакон бетаъсир намемонад.
“Волидоне, ки шароит ва имконият доранд, кӯшиш мекунанд бо роҳу воситаҳои гуногун кӯдакони худро аз чунин ҳолатҳо бароранд. Ин рафтор нодуруст аст, зеро дар зеҳни кӯдак андешае ҷой мегирад, ки пулу мавқеъ дар ҷомеа ҳама чизро ҳал мекунад. Дар ин росто, боз гурӯҳи дигари падару модарон ҳастанд, ки имконияти иқтисодиашон заиф буда, хостаҳои фарзандони худро амалӣ намуда наметавонанд. Вақте кӯдак мебинад, ки волидонаш чизҳои дилхоҳи ӯро дастрас карда наметавонанд, ба роҳи хато рафта, даст ба майдадуздӣ ва авбошӣ зада метавонад (ҷиноят гуед хубтар мешавад). Албатта ҳарду роҳ ғалат ҳастанд. Кӯдак бояд оқибати амали худро дарк кунад, то ки ислоҳ шавад, вале на тариқи адлия ва ҷазо додану нигоҳ доштани кӯдак дар муассисаҳои пӯшида”,- мегӯяд судя Ренате Винтер.
Дар рафти суҳбат қайд карда шуд, ки ба ҷойи ҷалби кӯдакон ба низоми адлия ва нигоҳ доштан дар муассисаҳои пӯшида, аз роҳу усулҳои дигари алтернативӣ, ба мисли ҷалби кӯдакон ба корҳои иҷтимоӣ истифода бурдан мумкин аст, то ки кӯдакони дар ҳоли низоъ бо қонун қарордошта бидуни гирифтани зарбаи равонӣ ё ҷисмонӣ хатои худро дарк карда, ислоҳ шаванд. Ин роҳи дурусти тарбия буда, кумак мерасонад, ки кӯдакон бо ҳисси эътимод ба худ ва эҳтиром ба қонун ба камол расанд ва дар оянда нафъашон ба ҷомеа бирасад...
Ёдрас мешавем, ки соли 2024 Тоҷикистон бо манъ кардани ҳама гуна тарбия тавассути ҷазои ҷисмонӣ, дар роҳи ҳифзи ҳуқуқи кӯдакон ба пешрафти назаррас ноил гардид. Ин дастовард дар натиҷаи талошҳои муштараки шарикони рушд, аз ҷумла Ҳукумати Швейтсария ва ЮНИСЕФ ба даст омад. Ин тағйироти ҳуқуқӣ на танҳо тарбияи кӯдакон тавассути зӯровариро манъ мекунад, балки ба онҳо имкон медиҳад, то мустақилона шикоят кунанд ва дар мурофиаҳои судӣ бидуни маҳдудияти синну сол шунида шаванд.
