Тоҷиддин Муҳиддинов… Ин номро вақте ба забон меорем, нахустин чизе, ки ба ёд меояд, боғи зебову арғунчак аст. Бале, ҳамон арғунчаке, ки Муқаддас рӯйи он алвонҷ мехӯрад ва ин суруди зебо садо медиҳад:
Тоҷиддин:
Дилдор ба ман гуфт, чаро ғамгинӣ, ҷон
Дар банди кадом дилбараки ширинӣ, ҷон
Муқаддас:
Баргаштаму оина ба дасташ додам.
Гуфтам, ки дар оина киро мебинӣ, ҷон.
Ҳарду:
Ҷон лай-лай-лай дилум кабобай,
Ҷон лай-лай-лай дилум кабобай,
Ду чашми дилбарум ҷоми шаробай,
Оҳ рубобай, дилкабобай,
Оҳ рубобай, дилкабобай…
Ин тарзи иҷро карданисуруд, яъне ҳам нақш бозидан ва ҳам сароидан дар санъати тоҷик чизи комилан нав буд, бинобарин, ин дуэт дар замони худ хеле шӯҳратёр шуд ва то имрӯз тамошобин онро бо муҳаббатгӯшмекунад…
Ин суруди ҳама давру замонҳо ва ҳама наслҳост…
Умуман, ҳамаи сурудҳои Тоҷиддини Муҳиддин намирандаанд. Тарзи иҷрои малеҳи ӯ, ки қалбҳоро оромишу ҷонҳоро навозиш мебахшад, ҳеҷ гоҳ кӯҳна намешавад.
Чун сухан азТоҷидин рафт, беихтиёр суолҳое дар зеҳнамон чарх мезанад: Ӯ чӣ гунна инсонбуд? Чаро ин қадар маҳбубият пайдо кард?.. Ва чаро ин қадар зуд моро тарк гуфт…
Булбулаке аз Ҳисори шодмон
Тоҷиддин Муҳиддинов 2-юми феврали соли 1949 дар деҳаи Мортеппаи Ҳисор таваллуд шуда, ҳанӯз аз кӯдакӣ шефтаи санъати сарояндагӣ буд. Аллакай дар синни 13- солагӣ Тоҷиддин рубоби қошқарӣ менавохту суруд мехонд.
Соли 1963 дар шаҳри Душанбе озмуни ҳунармандони ҳаваскор баргузор шуд ваТоҷиддини сарояндаю навозанда дар он ширкат кард. Ӯ аз Ҳисор ба ҳакамони ин озмун як суруди ширу шакарро аз эҷодиёти шоир Ҳабибуло Назаров армуғон оварда буд:
Эй нигори хушлатофат, лаъли хандон, ургулай,
Зиннатафзои диёрам, дилбари ҷон, ургулай.
Вақте навраси 13-сола ин сурудро ба охир расонд, аҳли толор ба ваҷд омада қарсакзанон аз ҷой бархостанд, ҳатто зане эҳсосоти худро дошта натавониста ба саҳна баромада Тоҷиддинро бӯсид…
Фарроши мактаб
Тоҷиддин пас аз хатми мактаби миёна на ба риштаисанъат, балки ба шӯъбаи филологияи тоҷики Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон (Донишгоҳи Миллии Тоҷикистон) ҳуҷҷат супорид ва таҳсилро оғоз намуд, аммо пас аз як сол падараш–ягона ноновари хона ҷаҳонро падруд гуфт. Тоҷиддин маҷбур шуд, ки таҳсилро раҳо карда, аз пайи таъмини оила шавад. Ӯ дар деҳаи Мортеппа фарроши мактабе шуд, ки онро хатм карда буд…
Бозгашт ба санъат
Фаррошии ӯ дар мактаб ду сол давом кард, аммо дар ин миён ҳодисае ба вуқуъ пайаст, ки тақдири Тоҷиддинро дигар хел рақам зад. Соли 1967 дар шаҳри Душанбе фестивали театрҳои халқӣ баргузор мешуд ва Театри халқии Ҳисор «Раъно» ном асари Султон Саидмуродовро барои ширкат дар ин фестивал ба саҳнагузошт. Тоҷиддинро барои иҷроинақши писарбачаи камбағал – Кабир дар ин намоишнома даъват карданд.
Зиндагии Кабир хеле риққатовар аст. Падарашро босмачиён куштаву худи вай бо ҳезумкашӣ модару бародарашро саробонӣ мекунад. Кабир аз душвориҳои зиндагӣ нолида месарояд:
«Эй падарҷонам, нагуфтӣ ҳолифарзандам чӣшуд?»
Вақте Кабири Тоҷиддин дар толори Театри Маяковский ин сурудро месароид, толор мегирист…
Ҳамин тавр, истеъдодифавқулодаи Тоҷиддинродида, ӯро ба Филармонияи Давлатии Тоҷикистон ба кор даъват намуданд. То ин вақт Тоҷиддин аллакай «Фуруғи гулшан» (матниҲабибулло Назаров), «Шамъи шамшодқадам» (матниАминҷонШукӯҳӣ), «Мусттазод» (Туғрал), «Ин чӣшурест» (Ҳофиз)-ро худаш оҳанг баста месароид, яъне ба ФилармонияидавлатииТоҷикистон сарояндаи навкор не, балки ҳофизи таҷрибдор ба кор омада буд…
Гули нав дар «Гулшан»
Соли 1974 роҳбарияти ансамбли эстрадии назди Кумитаи телевизион ва радиои кишвар Тоҷиддинро ба кор даъват намуданд. Бо омаданиМуқаддас Набиева ва Тоҷиддин Муҳиддинов «Гулшан» шукуҳи тоза касб кард. Тоҷиддин дар суруд аз имкониятҳои асбобҳои мусиқииэстрадӣ, ба монанди саксафон, ғиҷак, труба, трамбон, флейта, гитара ва асбобҳои зарбӣ ба таври комил ва васеъ истифода бурда, дар санъати тоҷик навгонӣ ворид кард. Бурди дигари Тоҷиддин дар он буд, ки ба ҷуз сароидан вай ба образ даромада дар саҳна нақш мебозид. Мисоли равшанаш «Лайло, Лайло» ва чанд дуэти дигари бо Муқаддас Набиева сурудаи Тоҷидидин ва дигар сурудҳои дилписандаш аз қабили ин тарона аст:
-Бо як нигаҳ аз раҳ бизади тифли диламро,
Мижгонсияҳо, чашмаки шайтоната садқа…
Истеъдоди Тоҷиддин дар ансамбли «Гулшан» рӯз аз рӯз нумӯъ мекард. Сурудҳои иҷрокардаи ӯ «Республикаи ман», «Модар», «Баҳори умр», «Сухан аз даҳонам афканд», «Сухани ошиқ», «Хуморӣ мешавад», «Фалак», «Санам», «Тарки ёрӣ», «Коми дил», «Эй боди бомдодӣ», «Фироқи ёр», «Шодиёна», «Ҷони ширин» ва ғайра ба қалби мардум роҳ ёфта, Тоҷиддин Муҳиддинов ба сарояндаи дӯстдоштаи хосу ом табдил ёфта буд ва ҳатто Фазлиддин Муҳаммадиев барин нависандаи маъруф асрори шӯҳрат ва маъруфияти «Гулшан»-ро дарТоҷиддин ва Муқаддас медид.
ЧароТоҷиддин аз «Гулшан» рафт?
Соли 1979 Тоҷиддин унвони Артисти хизматнишондодаи Тоҷикистонро гирифт, аммо ин ба баъзеҳо нафорид ва боиси аз Ансамбл рафатан, аниқтараш ронда шудани ин сарояндаи булбуловоз ва номдор гашт. Аммо ин рафтан дер давом накард. «Гулшан»-ро беТоҷиддин тасаввур кардан душвор буд, аз ҳамин хотир соли 1980 ӯро дубора ба ансамбл баргардониданд, аммо зиддият, душманӣ ва ихтилофҳои зиёд сабаб шуд, ки соли 1986 Тоҷиддин Муҳиддинов дубора ва бебозгашт аз «Гулшан» равад.
Эҷодкор шахси ҳассос ва нозук аст, мисли гул. Таваҷҷӯҳ набошад, меҳрубонӣ набинад, хазон мешавад. Тоҷиддин ҳам рӯз аз рӯзхазон мешуд, аммо касе ба ӯ таваҷҷӯҳ намекард, на роҳбариятиКумитаи телевизион ва радио, ки солҳо он ҷо кор карда буд ва на роҳбарияти вазорати фарҳанг.
Ҳунарманд ба олами фаромӯши афтида, мисли шамъ оҳиста- оҳиста сӯхта тамом мешуд, вале касеро парво набуд…
Гӯсола раису…
Солҳои охири умраш Тоҷиддин Муҳиддинов дар ансамбли «Ҷаҳоноро» фаъолият мекард. Яке аз дӯстони наздики Тоҷиддин Муҳиддинов мегӯяд, ки «роҳбарияти Вазорати фарҳанг Тоҷиддинро хуш надоштанд». Як рӯз Тоҷиддин Муҳиддинов аз кор дер мекунад ва роҳбари навтаъсиси «Ҷаҳоноро» (як сароянда) аз бетаваҷҷӯҳӣ ба Тоҷиддин сӯистифода карда, дар ҳузури ҳамкорон ба сари Тоҷиддин фарёд мезанад:
-Кай вақте хоҳӣ ба кормеоӣ, кай вақте хоҳӣ меравӣ. Ин ҷо барои ту бозор не…
Тоҷиддин базӯр оташи ғазабашрофурӯ нишонда мегӯяд:
-Мебахшед, ман аз роҳи дур, аз Ҳисор ба кор меоям…
-Ба манн фарқаш не,- дод мезанад роҳбар.
Тоҷиддин ҳам инони ихтиёр аз даст дода, ба сари роҳбари нав фарёдмезанад:
-Мо хизматамонро дар назди халқ кардагӣ… бигзор…
-Ту дар назди ман касе нестӣ, — ҳарфи Тоҷиддинро бурида мегӯяд он сароянда, ки баъди роҳбар шудан буҷулаш асп хеста буд.
Магар дуруст буд, чунин рафтор кардан боҳунарманд? Магар ин чизҳо Тоҷиддини беморро афгор намекарданд. Агар номи «Ту дар назди ман кассе нестӣ»-гуфтагӣ сарояндаро ин ҷо орем, ҳама дар шигифт мемонад. Тоҷиддин киву ӯ кӣ? Ин ҳамон масали халқиро ба ёд меорад:
Дунё, ки бамайли аблаҳон розӣ шуд,
Гӯсола раису барзагов қозӣ шуд!
Ғуруби ситораи ҳунар
Лаҳзаҳои вопасини умри Тоҷиддин Муҳиддинов душвор буданд. Ҷанги шаҳрвандӣ ва футур рафтани санъат ӯро бемор карда буд. Диабети қанд вуҷуди ин ситораи санъатро хӯрда, ӯро нобуд мекард.
Ҳамсари Тоҷиддин рӯзи охирини умри шавҳарашро чунин нақл мекунад:
-Бегоҳии 8 январи соли 1997 аҳли оиларо гирди дастурхон ҷамъ овардем. Он рӯз қанди Тоҷиддин хурӯҷ карда буд, аммо дар ҳузури фарзандон ӯ сир бой надода, мудом ханда мекарду шӯхӣ менамуд. Субҳи 9-уми январ ҳолаташ тамоман бад шуд ва соати 11-и ҳамон рӯз вай моро абадантарк кард…»
Тоҷиддин Муҳиддинов рафт, вале аз худ як кулвори бузург – даҳҳо суруди дилнишин ва духтари сароянда Шабнами Тоҷиддинро ба мерос монд…
Рӯҳатшод бод, эй бузургмарди ҳунар!
Одил Нозир
